Prof. Dr. İzzet Özgenç Çek Kanunu (1)

Ekonomik hayatımızda, bir ödeme aracı olan çeke olan güvenin korunması amacıyla, Türk Ticaret Kanununda yer alan kıymetli evraka ilişkin hükümlerin yanı sıra ve bu hükümlerle çelişmeyecek şekilde ilave düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaca binaen 19/3/1985 tarihli ve 3167 sayılı “Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun” kabul edilerek yürürlüğe konulmuştur. Ancak, bu Kanun, zaman içinde yapılan değişikliklere rağmen, söz konusu amacı gerçekleştirmekten öteye, ceza hukuku kurallarını alt üst eden çelişkili uygulama örnekleriyle hukuk uygulamamız bakımından yeni sorunlara sebebiyet vermiştir.


26 Eylül 2004 tarihli ve 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanununun 5’inci maddesi hükmü delaletiyle bu Kanunun Genel Hükümlerinin 31 Aralık 2008 tarihi itibarıyla 3167 sayılı Kanunda yer alan suç tanımları ile ilgili olarak da uygulaması zorunluluğu karşısında, 3167 sayılı Kanun, pek çok hükmü itibarıyla artık uygulanamaz hale gelmişti.

Bu endişeler dolayısıyla Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler kitabımızın dördüncü basısında şu açıklamalara yer verilmiştir:

“19/3/1985 tarihli ve 3167 sayılı “Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun”un “karşılıksız çek keşide etme suçu”na ilişkin hükümleri pek çok yönden hukukun temel prensipleriyle bağdaşmamaktadır. Uygulaması itibarıyla da ayıplı bir kanun örneği oluşturan bu Kanunun değiştirilmesi amacıyla Adalet Bakanlığı bünyesinde oluşturulan ve benim de üye olarak katıldığım bir komisyon tarafından hazırlanan metin, Başbakanlık tarafından 8.5.2009 tarih ve 2010 sayı ile “Çek Kanununu Tasarısı” olarak Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderilmiştir. 31 Aralık 2008 tarihi itibarıyla Türk Ceza Kanununun genel hükümlerinin diğer kanunlardaki bütün suçlar bakımından uygulanmasını emreden 5’inci maddesi hükmü karşısında 3167 sayılı Kanunun uygulanması nedeniyle ortaya çıkan sorunların giderilmesi amacıyla söz konusun Kanun Tasarısının bir an önce kanunlaşması beklenmektedir.” (sh. 90).

Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen Cumhurbaşkanı tarafından onaylanan 14/12/2009 tarihli ve 5941 sayılı “Çek Kanunu”nun, 20 Aralık 2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmasıyla bu beklenti olumlu bir şekilde sonuçlanmıştır.

Söz konusu Kanun hükümlerinin, başta Türk Ceza Kanunu olmak üzere Türk ceza hukukuna ilişkin yeni mevzuat hükümleri karşısında doğru bir şekilde uygulanmasını sağlamak amacıyla işbu çalışma yapılmıştır. Söz konusu çalışma, Seçkin Yayıncılık tarafından bir kitapçık olarak yayımlanmıştır.

Ayrıca, söz konusu metinde, Çek Kanununun getirdiği düzenlemelere ilişkin olarak 8 Ocak 2009 tarihinde Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde düzenlenen sempozyumda sorulan sorulara ve cevaplarına ilgili madde altındaki açıklamalar kapsamında yer verilmiştir.
Bu hususla ilgili olarak, aşağıda 5 numaralı dipnotta ve Kanunun 3’üncü maddesi altında bu maddenin sekizinci fıkrası hükümleri bağlamında yapmış bulunduğumuz açıklamalara bakılmalıdır.


Genel Gerekçe metninde bu cümlenin son kelimesi “cezalarının” şeklinde tab edilmiştir. Burada bir yazım hatası bulunmaktadır. Bu nedenle, söz konusu kelime, tarafımızdan metin içinde “cezaların” şeklinde düzeltilmiştir.


Anayasa Mahkemesinin 14/2/1989 tarihli ve 1988/15 Esas ve 1989//9 Kararının ayrıntılı bir eleştirisi için bkz. ÖZGENÇ, İzzet: “Tüzelkişinin Sorumluluk Ehliyeti - Anayasa Mahkemesi'nin Bir Kararı Üzerine Düşünceler”, in: Reha POROY’a Armağan (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi yayını), İstanbul 1995, sh. 319 vd.