Hamiline olmayan çek yaprakları kullanma

Soru: Hamiline olmayan çek yaprakları kullanılarak düzenlenen hamiline çekler geçerli midir?
Cevap: Hamiline olmayan çek yaprakları kullanılarak düzenlenen hamiline çek, Türk Ticaret Kanunundaki şekil şartlarını taşıdığı takdirde hukuki geçerlilğini muhafaza edecektir. Ancak, Türk hukukuna göre kurulmuş bir bankadan alınmış olan hamiline olmayan çek defteri kullanılarak hamiline çek düzenleyen kişi, 5941 sayılı Kanunun 7’nci maddesinin dokuzuncu fıkrasında tanımlanan suçu işlemiş olur.

Bu nedenledir ki, 5941 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında,

Söz konusu Kanuna ilişkin Hükümet Tasarısının 4’üncü maddesinin dördüncü fıkrası, TBMM Adalet Komisyonunda, “1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununda aynı yönde düzenleme bulunduğu” gerekçesiyle madde metninden çıkarılmıştır (TBMM, Dönem: 23, Yasama Yılı: 4, Sıra Sayısı: 445, sh. 21).
Söz konusu fıkra şu şekilde idi:
“(4) Muhatap banka, çekle ilgili olarak karşılıksız işleminin yapılması hâlinde hesap sahibiyle ilgili bilgileri, ibraz tarihinden itibaren on gün içinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirir. Bu bildirimden sonra çek tutarının hamile veya hamile ödenmek üzere muhatap bankaya ödenmesi de, muhatap banka tarafından ödeme tarihinden itibaren on gün içinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirilir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da bu bildirimleri en geç onbeş gün içinde bankalara duyurur. Bu duyurunun diğer malî kurumlara yapılmasına ilişkin esas ve usuller, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun görüşü alınarak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenir.” (TBMM, Dönem: 23, Yasama Yılı: 4, Sıra Sayısı: 445, sh. 37).
Bu fıkraya ilişkin olarak Hükümet Tasarısındaki madde gerekçesinde aşağıdaki açıklamalara yer verilmişti:
“Dördüncü fıkrada, çekin kısmen veya tamamen karşılıksız çıkması hâlinde, muhatap banka bakımından bildirim yükümlülüğü düzenlenmiştir. Buna göre, muhatap banka, yeterli karşılığı olmadığı için çekin ödenmediğini ve hesap sahibi hakkında gereken bilgileri, ibraz tarihinden itibaren on gün içinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirimden sonra çek tutarının hamile veya hamile ödenmek üzere muhatap bankaya ödenmesi hâlinde de, muhatap banka durumu ödeme tarihinden itibaren on gün içinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirmekle yükümlü olacaktır. Çek bedelinin hamile ödenmesi hâlinde bu sürenin işleyebilmesi için, bankanın hamile yapılan ödemeyi öğrenmiş olması gerekir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da bu bildirimleri en geç onbeş gün içinde bankalara duyurur. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından, bu duyurunun diğer malî kurumlara yapılmasına ilişkin esas ve usuller Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun görüşü alınarak belirlenir.” (TBMM, Dönem: 23, Yasama Yılı: 4, Sıra Sayısı: 445, sh. 10).
Bankalar, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenlendiğini tespit etmeleri hâlinde, mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet başsavcılığına ve Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmekle yükümlüdür.” hükmüne yer verilmiştir.