TÜRK TİCARET KANUNUNDA ÇEKİN UNSURLARI

Çekin üzerinde mutlaka;

1 - ÇEK KELİMESİ yazılı olmalıdır. ( madde 692 /1. "Çek" kelimesini ve eğer senet Türkçeden başka bir dille yazılmış ise o dilde "Çek" karşılığı olarak kullanılan kelimeyi”.)

2 - Kayıtsız ve şartsız olarak muayyen bir bedelin ödenmesi için havaleyi ihtiva etmelidir. ( Madde 692 /2. “Kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedelin ödenmesi için havaleyi”. “ Çeke yazılan belli bir miktarı ÖDEYİNİZ” ibaresi bulunmalıdır.)

Çekle ödenecek miktar, açıkça yazılmalıdır. Rakamla yazılan miktar ile yazıyla yazılan miktar arasında çelişki bulunması halinde yazıyla yazılan miktara itibar edilmelidir.

Yabancı para ile çek keşide etmek mümkündür. Ödeme çekte belirtilen yabancı para ile yapılabileceği gibi Türk parasıyla da yapılabilir. Yabancı paranın Türk parası olarak karşılığı, çekin muhatap bankaya ibrazı gününde yabancı paranın MERKEZ BANKASINCA BELİRLENEN EFEKTİF SATIŞ DEĞERİNE göre belirlenmelidir. ESAS ALINACAK DEĞER İBRAZ TARİHİNDEKİ DEĞERDİR.

Yabancı memleket parası ile ödenecek çek:

Madde 714 – Çekin ödeme yerinde rayici olmayan bir para ile ödenmesi şart koşulmuş ise bedeli, çekin ibraz günündeki kıymetine göre o memleket parası ile ödenebilir. İbraz üzerine ödenmediği takdirde, hamil, çek bedelinin dilerse ibraz, dilerse ödeme günlerindeki rayice göre memleket parası ile ödenmesini isteyebilir.
Kanuni rayici olmayan paranın kıymeti, ödeme yerindeki ticari teamüllere göre tayin olunur. Bununla beraber keşideci, ödenecek meblağın çekte yazılı muayyen bir rayice göre hesap olunmasını şart koşabilir.

Keşideci, ödemenin muayyen bir para ile yapılması lüzumunu şart koşmuş ise (Aynen ödeme şartı) ilk iki fıkra hükümleri tatbik olunmaz.

Çek bedeli; keşide ve ödeme memleketlerinde aynı adı taşıyan ve fakat kıymetleri birbirinden farklı olan para ile gösterildiği takdirde, ödeme yerindeki para kastedilmiş sayılır.

3 - Ödeyecek kimsenin "muhatabın" ad ve soyadı yazılmalıdır. ( TTK. Madde 694 – “Türkiye'de ödenecek çeklerde muhatap olarak ancak bir banka gösterilebilir. Diğer bir kimse üzerine çekilen çek; yalnız havale hükmündedir”.)

3167 sayılı Kanun Madde 4 /1. – (Değişik: 26/2/2003-4814/3 md.) Çek hesabı açılan bankaya muhatap banka denir.

3167 sayılı Kanun Madde 4 / 2. Koşullarına uygun ve karşılığı var olan çek, muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak, çek hesabı açılmış olan şube dışında herhangi bir şubeye ibraz edilen çek, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir.

4 - ) Ödeme yeri bulunmalıdır. (Madde 693 / 2 - “Çekte sarahat yoksa muhatabın ad ve soyadı yanında gösterilen yer, ödeme yeri sayılır. Muhatabın ad ve soyadı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir sarahat ve başka bir kayıt da mevcut değilse çek muhatabın iş merkezinin bulunduğu yerde ödenir”.)

5 - Keşide günü ve keşide yeri açıkça yazılmalıdır. ( TTK. Madde 692/5 )

a - ) Keşide günü ( keşide tarihi):

Keşide günü (tarihi) yazılmayan ya da takvime uygun olarak yazılmayan çek, çekin unsurlarını taşımadığından adi belge niteliğindedir. Unsurları bulunmadığından TTK.nun Tarifine uygun kıymetli evraklardan olan kambiyo senedi (çek) olarak kabul edilmemektedir.

Yargıtay Yüksek 10. Ceza Dairesinin yerleşik uygulamalarına göre;

1 – Çekin keşide edildiği tarihte, keşide günü yazılmamış ise; çek muhatap bankaya ibraz edilinceye kadar, çeki elinde bulunduran hamil tarafından ikmal edilip keşide günü yazılabilir ve çekin bu unsuru tamamlanabilir. Ancak; takvimde bulunan bir tarih (27.06.2007) keşide günü olarak yazılabilir. ( 38. 06.2008 ya da 18.18.2008 ya da 35.14.2008 vs. yazılırsa keşide tarihi geçerli kabul edilemez.)

2 – Keşide tarihi olarak yazılan gün takvimde bulunmaz ise; çek ayın son günü keşide edilmiş sayılır. (Örneğin, keşide tarihi 31.06.2008, 30.02.2008, vs. yazılmış olan çek, 30.06.2008, 28.02.2008 tarihinde keşide edilmiş sayılır ve çekin, çek vasfını taşıdığı kabul edilir. Ancak, 32.06.2004, 28.14.2005, 35.12.2003 vs. takvimde bulunmayan keşide tarihleri ( imkansız tarih) yazılmamış sayılır ve çek, çek vasfında kabul edilmez.)
“Keşide tarihi olarak şubat ayının 29. günü yazılan çekler, şubat ayının son günü keşide edilmiş kabul edilirken, keşide tarihi şubat ayının 30. günü yazılan çekler ise çek vasfında kabul edilmiyor, şubat ayının 30. günü takvimde bulunmadığı için imkansız tarih olarak kabul ediliyordu. Ancak; son C.G.K. Kararı ile; keşide tarihi olarak 29.- 30. veya 31. şubat yazılan çekler ayın son günü keşide edilmiş sayılıyor ve bu çeklerin çek vasfını taşıdığı kabul ediliyor.”

b - ) Keşide yeri:
Keşide yeri yazılmayan yada açıkça ve anlaşılır şekilde yazılmayan çek, çekin unsurlarını taşımadığından adi belge niteliğindedir. Unsurları bulunmadığından TTK.nun Tarifine uygun kıymetli evraklardan olan kambiyo senedi (çek) olarak kabul edilmemektedir.

“TTK. nu Madde 693 / 3. -Keşide yeri gösterilmemiş olan çek, keşidecinin ad ve soyadı yanında yazılı olan yerde çekilmiş sayılır.” (Bu hüküm keşide yerinin istisnası olarak getirilmiştir. Örneğin: Keşideci tüzel kişilerin çekin önyüzüne bastıkları ve üzerine imza attıkları kaşelerde yer ismi gösterilmişse bu yer keşide yeri olarak kabul edilmektedir.)

Yargıtay Yüksek 10. Ceza Dairesinin yerleşik uygulamalarına göre;
1 – Çekin keşide edildiği tarihte, keşide yeri yazılmamış ise; çek muhatap bankaya ibraz edilinceye kadar, çeki elinde bulunduran hamil tarafından ikmal edilip keşide yeri yazılabilir ve çekin unsurları tamamlanabilir.

2 – Keşide yeri, açıkça ve anlaşılır şekilde yazılmalıdır. Keşide yeri, başka yerleşim yerlerini de çağrıştıracak şekilde rumuzlu olarak yazılmamalıdır. Başka yerleşim yerlerini çağrıştıracak şekilde rumuzlu yazılan keşide yeri yazılmamış sayılır ve çekin çek vasfını taşımadığı kabul edilir. ( örneğin, keşide yeri olarak yazılan“ Ant.” Rumuzu Antalya ve Antakya’yı, “Erz.” Rumuzu Erzurum ve Erzincan’ı çağrıştırdığından, keşide yeri bu şekilde yazılan çekler çek vasfında kabul edilmemektedir. Ancak, “Ank.” ,” İst.”, “İzm.” gibi rumuzların Ankara, İstanbul ve İzmir’i çağrıştırdığı herkesçe bilindiğinden, keşide yeri bu şekilde yazılan çekler, çek vasfında kabul edilmektedir. ANCAK; “ALŞ.” ALAŞEHİR OLARAK KABUL EDİLDİ. ( Yargıtay 10. C.D. 06.03.2007 gün ve 2005/10878, 2007/2528)

3 - Muhatap banka şubelerinin bulunduğu il veya ilçe isimleri keşide yeri olarak yazılmalı, köy veya kasaba isimleri çeklerde keşide yeri olarak yazılmamalıdır. Ancak; muhatap banka şubelerinin bulunduğu kasaba isimlerinin keşide yeri olarak yazılabileceğini düşünüyorum.

(ÇEKTE – KEŞİDE YERİ- KEŞİDE TARİHİ VE MİKTARI BOŞ BIRAKILABİLİR) Çek; keşideci tarafından imzalanarak diğer unsurları tamamlanmadan boş olarak verilebilir. Boş bırakılan unsurlar bankaya ibraz edilmeden önce tamamlanmalıdır. Keşideci, çek hamiline güvenerek bu şekilde bir çek keşide edebilir. Bu çek, ibrazdan önce boş bırakılan kısımlar doldurulmuş ise geçerli bir çektir.

NOT: Çekte yazılı bulunan keşide yeri veya keşide tarihi üzerinde herhangi bir değişiklik, düzeltme, v.s. yapılmış ise; bu değişikliğin (düzeltmenin) keşideci tarafından paraf edilip edilmediğine bakılmalı veya bu değişikliğin keşidecinin bilgi ve rızası ile hamil tarafından yapılıp yapılmadığı araştırılmalıdır. Aksi halde ibraz süresi geçirilen bir çekin keşide tarihi veya keşide yeri keşidecinin rızası dışında değiştirilerek çek süresinde ibraz edilmiş gibi gösterilebilir.