Çek ödemesi Bankaya yönelik emredici bir nitelik.

Karşılıksız çek ve Çek Kanunu Tasarısının Alt Komisyonca kabul edilmiş metninin 3/3. maddesinde yer alan “banka... hamile, karşılıksız çek olması halinde  talep ettiği takdirde... ödemekle yükümlüdür” ibaresinde geçen “talep ettiği takdirde” sözcüklerini Adalet Komisyonu tarafından bilinçli olarak madde metinden çıkarılmış ve bunun gerekçesi de, “Maddenin üçüncü fıkrasında... muhatap bankanın, karşılıksız çek olması halinde hamile ödemekle yükümlü olduğu miktarı, uygulamada talep etmeden ödemediği, çoğu zaman hamilin bankanın böyle bir yükümlülüğünün olduğundan haberdar olmadığı, dolayısıyla belki de hamilin karşılıksız çek zararını kısmi olarak karşılanması için rahatlıkla kabul edebileceği kısmi ödemenin de bu şekilde gerçekleşmediği görüldüğünden, bankanın yükümlü olduğu miktarı talep olmadan da hamile ödemesi veya ödemeyi teklif etmesi ve karşılıksız çek zararı karşılanması gerektiği düşüncesiyle ‘talep ettiği takdirde,’ ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.” biçiminde açıklanmıştır.

Oysa konuya açıklık getirmek yerine bu kez maddenin 5. fıkrasının, -bir kısmı itibariyle- “…hamilin sadece muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre karşılıksız çek durumunda  ödemekle yükümlü olduğu tutarın ödenmesini ‘talep etmesi’ hâlinde...” şeklindeki son cümlesinde geçen “talep etmesi hâlinde” ibaresi sehven olduğu gibi bırakılmıştır. Hamilin talebinden söz eden bu hüküm nedeniyle ulaşılmak istenen amaç ne yazık ki gerçekleşememiştir.

Maddenin 5. fıkrasının ilk cümlesini oluşturan “muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil, kısmî ödemenin hamil tarafından kabul edilmemesi” ibaresinde geçen “kabul edilmeme” kavramının sadece çek hesabında kısmen mevcut karşılığa değil kanunî garanti miktarı ile de doğrudan ilişkili olduğu, yani her ikisine münhasır olduğu yaklaşımı da mevcut belirsizliği gidermeye yetmemektedir.

Maddenin 3. fıkrasındaki ifade tarzı, bankaya yönelik emredici bir nitelik taşımakla birlikte, doğrudan hamilin talebine ilişkin gerekliliği dışlayıcı değildir. Hatta bir bütün olarak bakıldığında madde metni, karşılıksız çek kanuni garanti miktarının ödenmesinin hâmilin açık talebine bağlı tutulduğu düşüncesini haklı çıkarmak kadar, aksine bir kabulü de o derece mümkün kılmaktadır. Bütün bu çelişkiler karşısında 5941 s. Çek Kanununun 3. maddesini kanunî garanti miktarının ödenmesi için hamilin karşılıksız çek talebinin aranıp aranmayacağı hususunda nasıl anlamak gerekir?